ترجمه و تلخیص: زهرا آهن‌بر– ایران
در روز ۹ ماه مهٔ سال ۲۰۰۸، نزدیک به صد سال پس از جنگ جهانی اول، دولت کانادا بودجه‌ای ۱۰ میلیون دلاری برای یادبود اوکراینی-کانادایی‌هایی که در خلال جنگ جهانی اول و در سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۰ در کانادا به اردوگاه اسرای جنگی برده شدند، اختصاص داد. با توجه به اینکه این رویداد نسبت به بازداشت ژاپنی-کانادایی‌ها در خلال جنگ جهانی دوم تقدمِ زمانی دارد، کمتر از آن یاد می‌شود.
در این شماره و به‌مناسبت سالروز اقدام دولت کانادا برای یادبود افرادی که در طول آن سا‌ل‌ها زندانی شدند، مروری خواهیم داشت بر وقایع آن دوره.
بازداشت اوکراینیهای مقیم در کانادا، بخشی از برنامهٔ حبس «اتباع کشورهای متخاصم» در کانادا طی جنگ جهانی اول بود که از سال ۱۹۱۴ آغاز شد و با توجه به مفاد قانون تدابیر جنگی به‌مدت دو سال پس از اتمام جنگ ادامه پیدا کرد تا اینکه در سال ۱۹۲۰ به پایان رسید.
کانادا در حال جنگ با امپراتوری اتریش-مجارستان بود و حدود ۴٬۰۰۰ نفر از مردان، زنان و کودکان اوکراینی با تابعیت اتریش-مجارستانی در بیست و چهار اردوگاه کار اجباری نگهداری می‌شدند و درآمدشان تا روز آزادی توسط دولت ضبط می‌شد. تقریباً همهٔ این افراد طی سال‌های ۱۹۱۶ تا ۱۹۱۷ مشمول آزادی مشروط و تبدیل به کارگرانی روزمزد شدند که در مزارع، معادن و خطوط راه‌آهن کانادا که به‌شدت به نیروی کار نیاز داشت، مشغول به کار بودند.
در طول جنگ جهانی اول، نفرتِ روبه‌افزایش نسبت به «اتباع کشورهای متخاصم» در میان ساکنان کانادا شکل گرفته بود. دولت بریتانیا از کانادا می‌خواست بدون جانب‌داری با ملیت‌های تحت سلطهٔ امپراتوری اتریش مجارستان، که از دوستان امپراتوری بریتانیا بود، رفتار کند، اما اتاوا بیش‌‌ازاندازه سخت‌گیری به‌خرج داد. این شهروندانِ متولدِ کشور دشمن، همه‌جا مورد نفرت قرار گرفتند و بسیاری از کار اخراج شدند. بر اساس قانون تدابیر جنگی مصوب سال ۱۹۱۴، «اتباع دارای ملیت کشورهای متخاصم» ملزم به ثبت‌نام در دفاتر دولتی بودند که حدود ۷۰٬۰۰۰ نفر از اتباع اوکراینی را هم که از امپراتوری اتریش-مجارستان به کانادا آمده بودند، شامل می‌شد. تعداد ۸٬۵۷۹ مرد و تعدادی هم زن و کودک توسط دولت کانادا بازداشت شدند که در میان آن‌ها ۵٬۹۵۴ نفر تابعیت اتریش-مجارستانی داشتند و عموماً اوکراینی‌الاصل بودند. بیشتر این افراد جوانانی بودند که پس از بیکارشدن در جست‌وجوی شغلی جدید عازم ایالات متحده شده بودند و در هنگام عبور از مرز به جرم تلاش برای ترک کانادا بازداشت شدند. بیشتر بازداشت‌شدگان را مردان مجرد، بیکار و فقیری تشکیل می‌دادند که در تلاش برای یافتن کار و آینده‌ای بهتر به قارهٔ جدید آمده بودند، البته در میان آن‌ها ۸۱ زن و ۱۵۶ کودک هم وجود داشت که هیچ چاره‌ای به‌جز همراهی همسران خود و اقامت در اردوگاه‌ها نداشتند.
بیشتر این افراد در اردوگاه‌های کار اجباری به کار گماشته می‌شدند. در طول سال‌های ۱۹۱۶ و ۱۹۱۷ کمبود نیروی کار شدیدی در کانادا وجود داشت و به‌همین دلیل، تقریباً تمام افراد بازداشت‌شده برای حل مشکل کمبود کارگر به‌صورت مشروط آزاد شدند. بیشتر افرادی که به‌طور مشروط آزاد شده بودند، در عمل توسط کشاورزان محلی دستگیر و زندانی شدند. دستمزد آن‌ها به نرخ امروز، حدود ۳۰ سنت در ساعت بود، که در پایان روز پنجاه سنت از آن در ازای هزینهٔ اتاق و اسکان از دستمزد کل روز کم می‌شد. سایر افرادی که به‌صورت مشروط آزاد شده بودند، به‌عنوان کارگران روزمزد برای کار به راه‌آهن و معادن فرستاده شدند. تمام دستمزد این افراد توسط مقامات دولتی ضبط می‌شد (در مجموع مبلغی حدود ۳۲۹٬۰۰۰ دلار که ۲۹۸٬۰۰۰ دلارِ آن پس از آزادی به افراد بازگردانده شد).
شرایط اردوگاه‌ها با هم تفاوت داشت و در بعضی از آن‌ها، به‌ویژه اردوگاه بازداشت اجباری کسل مانتین که کارگران آن در ساخت پارک ملی بنف شرکت داشتند، شرایط بسیار اسف‌بار و رقت‌انگیز بود. این بازداشت‌شدگان تا دو سال پس از اتمام جنگ هم به کار اجباری خود ادامه دادند، اگرچه بیشتر اوکراینی‌ها برای کار در شرکت‌های خصوصی از سال ۱۹۱۷ آزادی مشروط دریافت کرده بودند.
این افراد حتی پس از آزادی مشروط مجبور بودند به‌صورت منظم خود را به مقامات پلیس محلی معرفی نمایند. دولت فدرال، دولت‌های محلی و کسب‌وکارهای خصوصی، از کار و ضبط اموال و ثروت اندک این افراد سود‌های کلانی به جیب زدند و بخش اعظم درآمدهای آن‌ها تا پایان دورهٔ کار اجباری تا تاریخ ۲۰ ژوئن ۱۹۲۰ در بانک کانادا باقی مانده بود. تعداد کمی از این بازداشت‌شدگان، که بیشتر مرد بودند، به‌عنوان «خارجی‌های خطرناک»، کارگران رادیکال یا بازداشتی‌های مشکل‌ساز پس از جنگ به اروپا باز پس فرستاده شدند.
از مجموع افراد بازداشت‌شده، ۱۰۹ نفر به‌دلیل ابتلا به بیماری‌های مختلف – در طول سکونت در اردوگاه – جان خود را از دست دادند، شش نفر در هنگام تلاش برای فرار کشته شدند و برخی نیز به‌گفتهٔ «سِر ویلیام دیلون اوتر» به‌دلیل حبس طولانی‌مدت دیوانه شدند و خودکشی کردند.
از سال ۱۹۸۵ جامعهٔ اوکراینی-کانادایی به‌دنبال تأیید رسمی این بازداشت‌ها در طول جنگ جهانی اول، کمپینی را شکل داد که هدفش تأکید بر ایجاد الزام اخلاقی، حقوقی و سیاسی برای جبران خسارت این خطای تاریخی بود. این کمپین به رهبری اتحادیهٔ آزادی‌های اجتماعی اوکراینی-کانادایی (UCCLA) شامل احداث بنای یادبود در محل بازداشت‌ها به‌عنوان مکان‌هایی تاریخی می‌شد. در حال حاضر، دو پلاک و چند بنای یادبود در کانادا به یاد این بازداشت‌شدگان ایجاد شده است، که از آن جمله می‌توان به دو بنای یادبود در محل سابق اردوگاه‌های کار اجباری در پارک ملی «بنف» اشاره کرد.
در سال ۱۹۹۴ «یوری لوری» و هیئت ملی فیلم کانادا، فیلم مستندی با عنوان «آزادی بهایی داشت» دربارهٔ اردوگاه‌های کار اجباری تهیه کردند. در زمان ساخت این مستند، یوری تصاویری از اردوگاه‌ها کشف کرد که پیش از آن هرگز مشاهده نشده بود و آن‌ها را به آرشیو ملی کانادا اهدا کرد.
در سال ۲۰۰۵، مجلس سنای کانادا و مجلس عوام با اکثریت آرا لایحه‌ای به‌نام «قانون شناسایی بازداشت اوکراینی‌تبارها» را به‌تصویب رساندند که بر اساس آن به دولت کانادا اجازه داده می‌شد برای انجام «توافقی در مسیر اقدام جهت شناسایی این دورهٔ بازداشت اجباری» بررسی‌های لازم را انجام دهد تا از آن برای پروژه‌های آموزشی و مراسم یادبود استفاده شود. به‌دنبال آن در سال ۲۰۰۸، دولت کانادا مبلغ ۱۰ میلیون دلار سرمایهٔ ابتدایی را فراهم کرد تا با سود حاصل از آن هزینهٔ لازم جهت ساخت بناهای یادبود و بزرگداشت تجربیات تلخ هزاران اوکراینی و اروپایی دیگر که در فاصلهٔ سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۰ در اردوگاه‌های کار اجباری رنج‌های زیادی را متحمل شدند، تأمین شود.
مری هانکو هاسکت، یکی بازماندگان آن دوران، در ژوئیهٔ ۲۰۰۷ درگذشت. او یکی از ۶ کودکی بود که همراه با پدر و مادرشان در اردوگاه اسپیریت لیک در کبک زندانی بودند. مری هانچاروک، دیگر بازماندهٔ این دوران هم در سال ۲۰۰۸ و در سن ۹۲ سالگی درگذشت. او که در اردوگاه اسپیریت لیک به دنیا آمده بود، احتمالاً آخرین بازماندهٔ نخستین اردوگاه‌های اسرای جنگی کانادا بود.
در ژوئن سال ۲۰۱۰، «سمپوزیوم کینگستون» در انتاریو برگزار شد تا با گردِهم‌آوردن فعالان اجتماعی، نوادگان افراد بازمانده، دانشگاهیان و هنرمندان دربارهٔ راه‌های مختلف برای بزرگداشت اولین مجموعهٔ اردوگاه‌های کار اجباری در کانادا، به بحث و تبادل‌نظر بپردازند.
ساخت «مرکز ترجمان اردوگاه دریاچهٔ اسپیریت» در ژوئیهٔ ۲۰۱۰ آغاز شد و در نوامبر ۲۰۱۱ به‌طور رسمی افتتاح شد. نمایشگاهی دائمی نیز در رابطه با اولین مجموعهٔ اردوگاه‌های کار اجباری در کانادا در محل تاریخی-ملی غار و حوضچه در پارک ملی «بنف» در سال ۲۰۱۳ افتتاح شد.
در اوت ۲۰۱۴ برای یادآوری صدمین سالگرد اجرای قانون تدابیر جنگی و راه‌اندازی اردوگاه‌های کار اجباری در کانادا، از یک‌صد پلاک دوزبانهٔ انگلیسی-فرانسوی رونمایی شد.
منبع: ویکی‌پدیا
